Woensdag 26 maart 2025 verzamelden verschillende lokale middenveldorganisaties waaronder PSC Open Huis, Recht-Op vzw, SAAMO, SWA, Caritas Vlaanderen, Welzijnszorg en Antwerpse politici aan het Antwerpse stadhuis om een symbolische eerste steen te leggen voor een nieuw en rechtvaardig woonbeleid. Schepen voor Wonen Patrick Janssens werd vervangen door schepen Karim Bachar en kabinetsmedewerkers bevoegd voor wonen. Hiermee tonen ze hun gezamenlijke engagement om samen aan een beter woonbeleid te werken. Deze actie kwam tot stand dankzij Woonzaak en ging ook door in Gent en Genk. De vraag naar een nieuw woonbeleid komt niet uit het niets.

Klacht bij Europees comité

In 2021 diende Woonzaak, een groot partnerschap van zeventig Vlaamse middenveldorganisaties een klacht tegen de Vlaamse overheid in bij het Europees comité voor sociale rechten. Het Europees comité is een groep onafhankelijke juridische experten uit verschillende Europese lidstaten. Het comité waakt over de toepassing van het Europees Sociaal Handvest. Woonzaak vond dat de Vlaamse overheid op veel vlakken tekort schiet in haar woonbeleid voor mensen in kwetsbare situaties.

Het verdict viel op 19 maart 2025. Het comité geeft de Woonzaak quasi over gans de lijn gelijk in een dwingende uitspraak. Het Comité stelt dat de Vlaamse overheid in haar woonbeleid meer moet doen voor de meest kwetsbaren. Als de overheid wil blijven inzetten op het promoten van eigenaarschap dan kan dat, maar niet ten koste van de woonzekerheid en woonkwaliteit van de allerarmsten. De uitspraak van liefst zesenzestig pagina’s geeft onderbouwing aan dit vernietigend oordeel. De Vlaamse overheid moet vanaf nu om de twee jaar aan Europa aantonen dat ze werkt aan een beter woonbeleid.

Ons Vlaams woonbeleid faalt

Zo stelt het comité vast dat een te klein aandeel van de woonmarkt bestaat uit sociale huisvesting. Met 6% doen we het een pak slechter dan onze buurlanden. Dat de inhaalbeweging uitblijft terwijl de wachtlijst blijft groeien, vindt het comité een bijzonder slechte zaak.

Door de lange wachtlijsten ontstaat druk op de private huurmarkt. Daardoor wonen veel Vlamingen te duur, niet kwaliteitsvol en onzeker. De Vlaamse overheid levert geen of te weinig inspanningen om het tij te keren. Het comité oordeelt ook dat de Vlaamse overheid geen fundamentele stappen zet tegen discriminatie op de private huurmarkt. En zo verder.

De ervaringen van op het terrein worden nu ook bevestigd door het Europees comité. Enerzijds een droevige situatie, maar anderzijds ook een opsteker omdat dit een startschot kan zijn van een nieuw woonbeleid waar iedereen in een betaalbare en kwaliteitsvolle woning woont. Daar bouwt het middenveld graag aan mee.

De nefaste gevolgen van een slecht woonbeleid

Als mensen teveel betalen voor slechte woningen of op straat belanden omdat ze hun woning niet meer kunnen betalen, is dat niet enkel onmenselijk, het kost ons als maatschappij ook heel veel geld. De uitzichtloze situaties zorgen voor een slechte gezondheid en dragen ertoe bij dat mensen geen stappen voorwaarts kunnen zetten en hun kinderen zich veel moeilijker kunnen ontplooien. We hebben er als maatschappij alle baat bij om te zorgen dat wonen betaalbaar is voor alle mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties.

Er zijn oplossingen

De Woonzaak heeft negen inhoudelijke wooneisen die de Vlaamse regering zullen helpen om het woonbeleid rechtvaardig te maken. Meer zelfs, de Woonzaak wil meewerken om dit woonbeleid te realiseren. Op Vlaams niveau, maar ook lokaal is het middenveld een partner.

Om dat kracht bij te zetten, verzamelden vandaag verschillende middenveldorganisaties aan het Antwerpse stadhuis om de symbolische eerste steen te leggen van een rechtvaardig woonbeleid. Hiermee reiken ze symbolisch de hand uit naar lokale en bovenlokale politici om samen het tij te keren. Het middenveld ziet zichzelf hier als een partner, maar benadrukt ook de beleidskeuzes kritisch op te blijven volgen.